Ondervoeding bij kinderen, Screening en behandeling van

Verschillende studies die wereldwijd zijn verricht rapporteren een prevalentie van acute en/of chronische ondervoeding bij kinderen opgenomen in het ziekenhuis variërend van 6,1 tot 55,6%. In een grote Nederlandse studie was 19% van de kinderen acuut of chronisch ondervoed bij opname (academische ziekenhuizen 22%, algemene ziekenhuizen 17%). Het aandeel kinderen met chronische ondervoeding was significant hoger in de academische ziekenhuizen (14 versus 6%).

Extrapolatie van data van Nederlands onderzoek laat zien dat bij gebruik van het STRONGkids screeningsinstrument waarbij het risico op ondervoeding tijdens ziekenhuisopname wordt vastgesteld er op jaarbasis zo’n 2000 tot 2500 extra casussen worden gevonden die een hoog risico hadden en die nog niet ondervoed waren.

Gebruik bij opname in het ziekenhuis een screeningsinstrument om het risico op ondervoeding vast te stellen, bij voorkeur het STRONGkids screeningsinstrument.

Indien er 1 meetpunt is van gewicht en/of lengte wordt als definitie van acute ondervoeding bij ziekte bij kinderen < 1 jaar een gewicht-naar-leeftijd-SD-score van < -2 en voor kinderen boven 1 jaar een gewicht-naar-lengte-SD-score van < -2 gehanteerd.

Indien er 2 of meer meetpunten zijn van gewicht en/of lengte wordt als definitie voor ondervoeding bij ziekte gehanteerd bij kinderen < 1 jaar een gewicht-naar-leeftijd-SD-score van < -2 en voor kinderen boven 1 jaar een gewicht-naar-lengte-SD-score van < -2 gehanteerd of voor alle leeftijden een ongewilde afbuiging van de groeicurve van > 1 SD.

Bij prematuren moet bij gebruik van de standaard groeicurven tot de leeftijd van twee jaar gecorrigeerd worden voor de vroeggeboorte

Indien het niet mogelijk is om gewicht te meten: Gebruik de absolute waarde (bij een leeftijd van 6 tot 59 maanden) of de SD score van de bovenarmomtrek als maat voor ondervoeding

Om het gewichtsverlies te kwantificeren bij kinderen > 2 jaar gebruik het percentage gewichtsverlies.

Om het gewichtsverlies te kwantificeren bij kinderen < 2 jaar: gebruik de snelheid (gram/week of gram/maand).

Bij het dieetbehandelplan dienen de volgende aspecten aan bod komen:

• Stel het doel vast door het bepalen van het streefgewicht en de termijn waarop deze bereikt moet worden.

• Bepaal de energie- en de eiwitbehoefte

• Bepaal de inname en of deze voldoet aan de berekende behoefte.

• Bepaal zo nodig de dieetpreparaten op basis van leeftijd, gewicht en specifieke behoeftes.

• Kies voor de behandeling afhankelijk van de ernst van de ondervoeding en inname voor 1) normalisatie, 2) verrijking of 3) suppletie van drink- of sondevoeding.

• Kies de route van toediening. Gebruik bij het geven van sondevoeding een maagsonde van polyurethaan of silicone.

• Gebruik een opbouwschema voor volume en calorische inname afhankelijk van de voedingstolerantie.

• Werk volgens medisch en verpleegkundig protocol waarin bovenstaande punten zijn opgenomen.

Verantwoordelijke samenvatting
Deze samenvatting werd ontwikkeld door:

• De heer prof. dr. K.F.M. Joosten
• Mevrouw drs. F. van Herrewegen

Versieinfo samenvatting
Deze NVK samenvatting is gemaakt in juli 2021.

Tijdens de ziekenhuisopname zal de frequentie van het bepalen van de voedingstoestand afhangen van de duur van de opname, de onderliggende (co-)morbiditeit, de leeftijd en de gestelde voedingsdoelen.

Hanteer hierbij onderstaande uitgangspunten:

- Bepaal bij alle kinderen die bij opname in het ziekenhuis ondervoed zijn of een hoog risico hebben op ondervoeding/ondervoed bij ontslag de voedingstoestand.

- Meet het gewicht

• bij kinderen 0-1 jaar 2x per week
• bij kinderen >1 jaar 1x per week

- Meet de lengte:

• bij kinderen 0 tot 0,5 jaar 1x per 2 weken;
• bij kinderen 0,5 tot -2 jaar 1 x per maand;
• bij kinderen > 2 jaar 1x per 1 tot 3 maanden.

- Meet de schedelomtrek:

• bij kinderen 0 tot 0,5 jaar 1x per week of per 2 weken;
• bij kinderen van 0,5 tot 2 jaar 1x per maand.

- Overweeg het meten van de bovenarmomtrek bij bedlegerige patiënten en patiënten waarbij de bepaling van lengte en/of gewicht problemen opleveren.

Gebruik boventaande metingen voor een adequate evaluatie van de voedingsinname van de patiënt tijdens opname.

Maak voor ontslag een gedetailleerd voedingsplan op maat. Dit plan moet in ieder geval het volgende omvatten:

- Voedingssamenstelling, toediening en schema.

- Doelen.

- Monitoring voedingstoestand (gewicht, armomtrek).

- Reguliere controles.

- Tussentijdse controles.

- Samenstelling team en rol teamleden.

- Lijst met relevante telefoonnummers

- Plan van training en educatie van de ouders/verzorgers

De hoofdbehandelaar die verantwoordelijk is vermeldt bij de (transmurale) overdracht en follow up in ieder geval de volgende zaken:

- Actuele lengte en gewicht (absoluut en SD score) in de ontslagbrief en op het ontslag/overdrachtsformulier.

- Het dieetadvies inclusief het behandeldoel en streefgewicht zoals opgesteld is door de diëtist (geef dit mee aan ouders en kind).

- Afspraken ten aanzien van de follow-up van de voedingszorg in de 1e, 2e of 3e lijn.

Deze samenvatting is bedoeld voor:  alle kinderartsen en specialisten die te maken met de screening en behandeling van kinderen die met ondergewicht worden opgenomen.

En gaat over: het herkennen van acute en chronische ondervoeding, het herkennen van het risico op ondervoeding en de behandeling van ondervoeding bij kinderen opgenomen in het ziekenhuis.

Aanbeveling t.b.v. communicatie van zorg: Implementeer het principe van de Family Centered Care waarin gezamenlijk wordt beslist over de voedingszorg en de voedingsdoelen, met als doel de voedingszorg tijdens en na ontslag uit het ziekenhuis beter af te stemmen op de behoefte van kind en ouders/verzorgers.

Stel voorlichtingsmateriaal beschikbaar om te komen tot betere kennis van voedingszorg in het ziekenhuis en na ontslag uit het ziekenhuis.

Meer informatie over ondervoeding bij kinderen is te vinden op Thuisarts.nl

• Mijn kind weegt (misschien) te weinig en wordt opgenomen in het ziekenhuis
• Mijn kind weegt te weinig en krijgt hiervoor een behandeling in het ziekenhuis
• Mijn kind woog te weinig en gaat uit het ziekenhuis met een behandelplan
• Mijn kind krijgt eten via een slangetje in de neus of mond omdat het te weinig weegt